του Χρήστου Ζαμπούνη

Mια ιδιαίτερης αισθητικής αφίσα ελκύει την προσοχή μου όταν αποβιβάζομαι, πέρυσι τον Ιούλιο, στο λιμάνι της Σκάλας στην Πάτμο. Έχει ένα περίεργο κάθετο σχήμα και συντίθεται από τρεις εικόνες, εν είδει τριπτύχου. Η μεσαία εικόνα, η πλέον προφανής, αναπαριστά μια γυμνή γυναίκα κλινήρη σε ένα έντονο ροδί φόντο. Με το αριστερό της χέρι καλύπτει το πλούσιο στήθος της, ενώ το δεξί της χέρι αφήνεται νωχελικά προς τα πίσω, επεκτείνοντας την κυριαρχία της λευκής σαρκός στο πλάνο. Όπως θα μάθω αργότερα, πρόκειται για ένα «ντεκουπάζ», ας μου επιτραπεί ο κινηματογραφικός όρος, της αφίσας του «Teorema», του αριστουργήματος που γύρισε ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι.

Ένα άλλο αριστούργημα, το «Amarcord» του Φεντερίκο Φελίνι, αντιπροσωπεύεται με τη σκηνή των παλιάτσων, ενώ τη σύνθεση ολοκληρώνει μια αεροφωτογραφία της Πάτμου.

Πληροφορία πρώτη: Στο Νησί της Αποκαλύψεως διοργανώνεται, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ένα διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ υπό τον τίτλο «Aegean Film Festival».

Πληροφορία δεύτερη: Στο πλαίσιο του φεστιβάλ φιλοξενήθηκε μέρος της Συλλογής του Γιάννη Γαλάνη με θέμα «Film Poster Exhibition from the ’60s & ’70s».

Πληροφορία τρίτη: Οι κινηματογραφικές αφίσες στην πρωτότυπη μορφή τους θεωρούνται πλέον έργα τέχνης. Σε μια συνομιλία που είχα με τον συλλέκτη κατά τη διάρκεια της εκθέσεως, με ενημέρωσε, απαντώντας στο σχετικό ερώτημα, ότι η συλλογή του προέκυψε «με τύχη, έρευνα και αισθητική».

Ξεκίνησε αγοράζοντας, από έναν κινηματογράφο, αντίγραφα αφισών και στην πορεία συνειδητοποίησε ότι υπάρχει μια πλειάδα γραφιστικών σχολών, αναλόγως της περιόδου, της χώρας, του πολιτικού κλίματος και των ταμπού της εποχής. Μου έφερε για παράδειγμα τις διαφορές ανάμεσα σε μια ιταλική γιγαντοαφίσα μιας ταινίας του ’60 και την αντίστοιχη, μικρότερου μεγέθους, γερμανική για την ίδια ταινία, στην επαναπροβολή της δύο χρόνια αργότερα.

H προσέγγισίς του έχει τουλάχιστον δύο κριτήρια: τις αγαπημένες ταινίες και την αισθητική του πόστερ. Τα ψυχεδελικά χρώματα, τα γεωμετρικά σχήματα και οι προκλητικές εικόνες απετέλεσαν τα επόμενα κριτήρια, δίνοντας το προβάδισμα σε άγνωστες ταινίες, οι οποίες είχαν πιο δημιουργική εικαστική από τις mainstream.

Μετά, όπως εξήγησε, τέθηκε το θέμα πρωτοτύπου και αντιγράφου. Τα πρωτότυπα θεωρούνται αντικείμενα σύγχρονης τέχνης και δύνανται κάλλιστα να εκτεθούν στο σαλόνι μιας οικίας, δίπλα σε έναν άλλο πίνακα ζωγραφικής ή σε μια καλλιτεχνική φωτογραφία.

Όπως επισημαίνει ο συλλέκτης, το συγκεκριμένο είδος αφίσας, γνωστό στην Ιταλία ως Λοκαντίνα, διακρίνεται για το ιδιαίτερο κάθετο σχήμα και τα έντονα εικαστικά του στοιχεία. «Έχει ενδιαφέρον», τονίζει, «ότι σε μια εποχή που σημαδεύτηκε από κοινωνικές επαναστάσεις, ανάμεσά τους και τη σεξουαλική, το πώς οι Ιταλοί, κυρίως, σχεδιαστές αφισών επηρεάστηκαν από αυτές και επηρέασαν με τη σειρά τους το κοινό».